Birkaç hafta önce, YouTube akışımda Dünya Ekonomik Forumu ile ilgili şu videoya denk geldim: https://www.youtube.com/watch?v=h8s_z-jaexk
Videonun açıklamasında şu ifadeler bulunuyor: “Milei’nin, İngilizceye yapay zeka (heygen) tarafından doğrudan, kendi aksanıyla, çevrilen 2024 Davos konuşması. Dublajlı versiyondan daha iyi…”
Açıkçası, bunu kim yazdıysa İspanyolca bilmeyen ve yapay zekanın yaptığı çeviride neyin yanlış veya eksik olduğunu kontrol edemeyen biri.
İlk olarak şunu söyleyebiliriz: Milei’nin Hint aksanı olmamalı. Bir aksanı olacaksa Güney Amerika aksanı olmalı. İkincisi, Milei İngilizce konuşurken dudaklarının hareket ettiğini görmek etkileyici olsa da (iyi bir deepfake örneği), ağzından çıkan kelimelerin gerçekten söylediklerini eksik yansıttığını veya anlam değişikliğine yol açtığını fark edebiliyorsunuz! “Dublajlı versiyondaki” konferans tercümanı ise konuşmayı anlıyor ve mükemmel bir şekilde aktarıyor. Ki bunlar tartışma yaratmaya yönelik sözler!
1. Yapay Zeka Hatası: Milei Kolektivizm hakkında konuşurken, yapay zeka çevirisi Devlet Başkanına “Kolektivizm iyidir çünkü başkalarına karşı özgecildir” (dakika 05:30) dedirtiyor. Öncelikle, yapay zeka Milei’nin “başkasının parasıyla” dediği kısmı atlıyor. Aynı zamanda Milei adaletsizliği göstermek için bir jest yapıyor. Bunu alaycı bir şekilde yapıyor ve adaletsizliğin “açıkça“ olduğunu anlatmaya çalışıyor. Yapay zeka burada yanıltıcı kalıyor çünkü Milei’nin kolektivizm hakkında değindiği nokta çeviride mevcut değil. İkinci olarak, yapay zeka çevirisinde bu alaycı jest; özgecilik görenler için kullanılan “diğerleri” kelimesi ile aynı anda oluyor. Bu durum da, Milei’nin İspanyolca konuşurken kesinlikle amaçlamadığı tamamen farklı bir anlam yaratıyor. Milei “başkasının parasıyla” dediğinde kastettiği kişiler para kolektivizminin sahipleridir, özgecilik görenler değil. Yapay zeka çevirisindeki jest, başkalarından özgecilik ihtiyacı duyanlara karşı küçümseme veya alay olarak yanlış yorumlanabilir.
Endişe uyandıran şey ise, orijinal İspanyolca konuşma veya profesyonel bir konferans tercümanı tarafından yapılan resmi İngilizce çeviri dinlenmediği sürece bunların anlaşılamaz olması. Sonuç olarak da Milei’nin konuşmasında art niyet ve anlam aranabilir.
2. Yapay Zeka Hatası: Dakika 16:30 civarında, Milei erkekler ve kadınlar arasındaki saçma cinsiyet kavgasını anlatırken, “Tüm erkekler eşit yaratılmıştır.” diyor. Kesin bir şekilde İspanyolca’da erkekler diyor. Herhangi bir Çeviribilimi öğrencisi bu ifadenin direkt olarak İngilizceye çevrilmemesi gerektiğini bilir. Yapay zeka çevirisinde “Tüm erkekler eşit yaratılmıştır.” çevirisi, kadınları dışlayacağı için politik olarak yanlıştır. Bunun yerine “insanlık”, “tüm insanlar”; “insan ırkı”, “kadınlar ve erkekler” veya “herkes” gibi ifadeler kullanılabilirdi. Konuşmada bu ifadeler kullanılsa da İspanyolca’da tüm genellemeler eril olduğu için yanlış bir şey yoktur. İspanyolca konuşan herkes bunu bilir. İspanyolca’da nesnelerin cinsiyeti olduğunu, bunların da eril veya dişil olduğunu İspanyolca konuşan herkesin bildiği tartışılmaz bir gerçektir. Mesela, İspanyolca’da “problema” kelimesinin sonunda dişil ek “-a ” olmasına rağmen maskülen bir kelime olması İspanyolca öğrenenleri zorlar. İngilizce konuşanlar ne zaman “no problemo” deseler İspanyolca konuşanlar içlerinden gülerler. İspanyolca’da eril olarak genelleme yapmak, Almanca’da üçüncü bir nötr cinsiyet kadar doğaldır.
Bununla birlikte, İngilizce yapay zeka çevirisinde “erkekler” kelimesinin kullanılması, Milei’nin cinsiyet kavgası olmaması gerektiğine dikkat çekerken aslında bunun tam tersini söylediğinin sanılmasına yol açabilir. İspanyolca konuşmada kendisinin hiç de öyle bir niyeti yok. “Dublajlı versiyondaki” insan tercüman bu detayı fark etmiş ve Milei’nin İspanyolca konuşmasında “insanlar” olarak kastettiği kelimeyi politik olarak doğru bir şekilde tercüme etmiş. Peki, yapay zekanın çeviri hatalarının sorumluluğu nedir? Bu “idare eder” bir çeviri midir? “İdare eder” çevirilerin riski nedir ve bunları kontrol eden kim?
Endişe uyandıran başka bir durum ise; bu videonun dudak senkronizasyonuna odaklanan bir deepfake videosu olduğu ve çevirinin yanlış olduğuna dair hiçbir uyarı olmamasıdır. 25 dakikalık üç videoyu (yapay zeka çevirisi, orijinal İspanyolca konuşma ve tercümanın çevirisi) karşılaştırmak ve bu iki büyük ve oldukça tartışmalı tutarsızlığı bulmak için bir uzman gereklidir. Videoda, söylenenlerin Milei’nin gerçek konuşması olmadığını kanıtlayacak bir İspanyolca arkaplan sesi bile yok. Herhangi bir izleyici bunun gerçek bir konuşma olduğunu düşünebilir. Böylelikle iletişimsizlik başlar. Bu kasıtlı mıdır? Kim bilir? Fakat konferans tercümanı bu detayı yakalamış ve mükemmel bir şekilde hedef dile aktarmış. Üstelik bunun üstüne düşünmediğinden de emin olabilirsiniz.
Bu bağlantıda ise konferans tercümanın resmi videosuna ulaşabilirsiniz:
Bu videoda arka plan sesine, farklı bir ses tonuna, taklit bir aksana ve dudak senkronizasyonuna rastlamayabilirsiniz. Ancak “dublajlı versiyondaki” çeviri, yapay zeka çevirisinden kat kat iyi. Tercüman, “çeviri sorunları” dediğimiz şeyi, yani kelimenin tam anlamıyla çevrilirse veya bir şekilde ihmal edilirse yanlış yorumlamaya sebep olabilecek zor kısımları hemen yakalamış. Yapay zeka videosunda daha fazla sorun olup olmadığını kontrol etmek gereksiz. Ancak bunları görmek uzmanlar için oldukça kolaydır:
Videonun 11:20’nci dakikasında tercüman, “kolektivizmin iyi olduğunu, çünkü elbette başkalarının parasıyla özgecil olduğunu” doğru bir şekilde ifade etmiştir. Burada “elbette” kelimesine olan vurgu önceden bahsettiğimiz el jesti ile neredeyse aynı zamanda, Milei’nin tam niyeti ve mesajıyla eşleşiyor. Yapay zeka çevirisinde tamamen kaybolmuş olan “başkasının parasıyla” denilen kısım burada var ve konuşmanın amaçlanan etkisi korunmuş.
22:30’da tercüman, Milei’nin amaçladığı genellemeyi politik olarak doğru bir şekilde ifade ederek “Tüm insanlar eşit yaratılmıştır.” olarak çevirmiş. Daha önce de açıkladığımız gibi, kelimenin tam anlamıyla çevrilirse ortaya çıkabilecek tartışmalardan böylelikle kaçınılmış.
Tercüman, anlamı değiştirebilecek üç önemli sorundan kaçınmış: konuşmanın bir kısmının atılması, el jestinde yüklü ama istenmeyen bir anlamın oluşması ve tepkileri tetikleyebilecek politik olarak yanlış bir çeviri. Gözünü bile kırpmadan, duraklamadan, düşünmeden ya da bir sorunla karşılaşıldığında ve boşluğa düşüldüğünde kullanılabilecek herhangi bir simultane tercüme taktiğine başvurmadan bu başarılmış. Bu nedenlerden dolayı, bu çeviri yapay zeka çevirisinden kat kat daha iyidir. Doğru mesaj doğru zamanda iletilmiştir.
Böyle bir konuşmada dudak senkronizasyonu, yapmacık aksanlı sahte sesler ve görünür bir uyarı olmadan yanlış çeviriler yerine; doğruluğa ve iletişime daha fazla değer verilmelidir. İnsan çevirisinden daha hızlı veya daha ucuz olarak algılanabilecek, ancak kesinlikle hala “deneysel” olan yapay zeka çevirisinde söylemek istediklerinizin kaybolacağından emin olabilirsiniz. Özellikle de kamuoyunda söylediklerinizden sorumlu olabileceğiniz durumlarda. Sözlerin savaşlar kazandırdığı söylenir, ancak savaşları da başlatabileceklerini de unutmamalıyız.
Bu içeriğin özgün haline Medium sitesindeki bu yazı üzerinden ulaşabilirsiniz.
Türkçesi: Ata Emir Özdil, Düzelti: İlhan Erdem
Aynı videoyu Lingopia hesabımıza provokatif bir başlıkla yükledik 🙂