Çeviri nedir sorusunun kısa cevabı: çeviri yazılı, görsel vaya işitsel biçimlerde ve farklı aktarım formatlarının yardımıyla üretilen bir mesaj veya içeriğin bir dilden diğerine aynı veya benzer anlamı taşıyacak şekilde aktarıldığı zihinsel bir faaliyettir. Yani bir dilde mevcut olan birimlerin bir dilden başka bir dile transfer edilmesi işine çeviri veya tercüme diyoruz. Çeviri işi de sözlü çeviri ve yazılı çeviri (veya sözlü tercüme ve yazılı tercüme) olarak ikiye ayrılır. Yazılı çeviri, yazılı bir mesajın (metnin) anlamını bir dilden diğerine dönüştürme sürecidir.
Çevirmenler, nihai metnin orijinal metinle aynı mesajı, duyguyu ve tonu ilettiğinden emin olmak için orijinal anlama sadık kalmak ve bir metnin hedef dilde doğal görünmesini sağlamak arasında ince bir denge kurmalıdır. Çeviri, ürün ve hizmetlerini küreselleştirmek isteyen işletmeler için önemli bir araçtır. Dil engellerini aşmalarına ve müşterilerle kendi ana dillerinde iletişim kurmalarına yardımcı olur. Daha fazla görünürlük, daha geniş bir müşteri tabanı ve ardından satış ve gelirde artış sağlayabilir. Aynı şekilde, kötü çeviri bir şirketin itibarına zarar verebilir ve maliyetli hatalara yol açabilir.
Çeviri nedir sorusuna kuramsal bir yaklaşım
Bir çevirmenin hem kaynak, hem de hedef dil hakkında iyi bilgi ve donanıma sahip olması gerekir. Ghazala’ya (1995) göre, “çeviri genellikle kaynak dilin anlamını hedef dile iletmek için kullanılan tüm süreç ve yöntemleri ifade etmek için kullanılır.” Ghazala’nın tanımına göre anlam, çeviride vazgeçilmez bir unsur olarak ele alınmaktadır. Yani, çeviri yaparken kaynak metindeki anlamı kavramak, hedef metinde uygun eşdeğerde olması açısından hayati önem taşır.
Çeviri hem bir süreç, hem de bir üründür. Catford’a (1995) göre, çeviri bir dildeki metinsel içeriğin başka bir dildeki eşdeğer içeriğe dönüştürülmesidir. Bu tanım, çevirinin bir faaliyet/süreç olduğunu gösterir. Aslında ifadelerin aynı dilde daha anlaşılır, güncel veya basit ifadelere dönüştürülmesi de bir tür çeviri işlemidir (bkz. Osmanlıca Çeviri). Buna İngilizcede paraphrasing denir.
Çeviri denince asıl aklımıza gelen ise bir dilden başka bir dile yapılan eylemdir. Bize kendi dilimizde anlamayı/başka bir dilde anlaşılmayı, farklı kültürleri tanımamızı ve eski toplumlarla medeniyetlerin yaşamına dair fikirler edinmemizi sağladığında ise çeviri bir ürün haline gelir (Yowell and Mutfah, 1999).
Çeviriye yönelik temel yaklaşımlar nelerdir?
Yüksek düzeyde, çeviride iki ana yaklaşım vardır: insan ve otomatik. Metnin türüne, bağlama, hedef kitleye ve diğer faktörlere bağlı olarak, işletmeler birini veya diğerini ya da her ikisinin bir kombinasyonunu seçecektir. Şimdi her bir yaklaşıma daha yakından bakalım.
İnsan çevirisi
İnsan çevirisi, geleneksel çeviri yaklaşımıdır. İnsan çevirisinde, bir veya daha fazla çevirmen metni kaynak dilden hedef dile dönüştürür. CAT araçları veya çevrimiçi kaynaklar gibi dijital araçlarla kendilerine yardımcı olabilirler, ancak sonuçta doğru bir çeviri üretmek için kaynak metin, hedef dil ve kültürel bağlam hakkındaki kendi anlayışlarına güvenirler. İnsan çevirisi genellikle otomatik çeviriden daha pahalıdır ve tamamlanması daha uzun sürebilir, ancak çeşitli avantajlar sunar:
İlk olarak, insan çevirmenler makinelerin anlamakta zorlanabileceği iğneleme, mizah veya çift anlam gibi ince nüansları yakalayabilir. Bu da insan çevirisini, bu nüansların ve çeviri kalitesinin önemli olduğu pazarlama metinleri veya diğer metin türleri için ideal hale getirir.
İkinci olarak, belirli bir sektör veya alanda uzmanlaşmış insan çevirmenler, alana özgü bilgilerini çeviriye taşıyabilir. Bu, tıbbi veya hukuki belgeler gibi yanlış çevirinin ciddi sonuçlar doğurabileceği son derece teknik metinler için çok önemlidir.
Üçüncü olarak, insan çevirmenler belirli bir karakter sınırı içinde kalmak (örneğin kullanıcı arayüzü öğeleri veya sosyal medya gönderileri için kritiktir) veya arama motoru optimizasyonu (SEO) amacıyla belirli anahtar kelimeleri dahil etmek gibi özel talepleri karşılayabilir.
Son olarak, insan çevirmenler hedef dilde kulağa tuhaf veya yapmacık gelebilecek birebir çevirilerden uzak durabilir ve bunun yerine daha çekici, kulağa doğal gelen bir çeviriyi tercih edebilir. Bu, genel etkinin cümle cümle çeviriden daha önemli olduğu pazarlama metinleri için özellikle önemlidir.
Makine çevirisi
Makine çevirisi (MT), herhangi bir insan girdisi olmadan metni kaynak dilden hedef dile otomatik olarak dönüştürmek için yazılım kullanmayı içerir. Çoğu modern makine çevirisi aracı, kaynak metni analiz etmek ve orijinal anlamı koruyan otomatik bir çeviri oluşturmak için yapay zeka (AI) kullanır.
İlk olarak, insan çevirisinden çok daha hızlıdır, bu da onu zamanın çok önemli olduğu büyük projeler için ideal kılar – örneğin, ürün açıklamalarını toplu olarak çeviren e-ticaret işletmeleri.
İkincisi, insan çevirisinden daha ekonomiktir, bu da onu daha küçük bütçelerle çalışan ve içeriğin görünürlüğünün, erişiminin ve yatırım getirisinin daha düşük olduğu yerlerde çeviri maliyetlerini düşürmek zorunda olan işletmeler için iyi bir seçenek haline getirir.
Üçüncüsü, makine çevirisi diğer yazılım platformları ve iş akışlarıyla otomatik entegrasyon sağlayarak tüm çeviri süreçlerini insan müdahalesi olmadan yürütmeyi mümkün kılar. Bu, marka odaklı olmayan içerikler (örneğin şirket içi dokümantasyon) için büyük bir avantaj olabilir; burada amaç, içeriği en az çabayla mümkün olduğunca çok kişi tarafından erişilebilir hale getirmektir.
Bazı şirketler, her iki dünyanın da en iyisini elde etmek için makine çevirisi ile insan sonrası düzenlemeyi birleştiren hibrit bir yaklaşım seçiyor.
Yaygın çeviri teknikleri veya yöntemleri nelerdir?
Çeviri nedir sorusunun ardından yöntemlerden bahsetmek makul olacaktır. Çevirmenlerin kaynak metni hedef dile dönüştürmek için kullandıkları bir dizi teknik veya yöntem vardır. Bazıları belirli metin türleri için diğerlerine göre daha uygundur ve bazıları müşterinin ihtiyaçları veya çevirmenin tercihleri göz önüne alındığında daha uygun olabilir. Bu da birebir veya doğrudan çeviri, yaratıcı çeviri ve transkreasyon gibi kararlarla belirlenebilen bir süreçtir.
Bazı çeviri türleri nelerdir?
Her birinin kendine özgü zorlukları ve en iyi uygulamaları olan birkaç farklı çeviri türü vardır. En yaygın çeviri türlerinden bazıları şunlardır:
Ticari çeviri
İki dil arasında anlam aktarımının küresel ticari faaliyetlere eşlik etme amacı taşıdığı durumlarda ticari çeviriden şemsiye bir terim olarak söz ederiz. Bu, çok çeşitli belge türlerini, pazarlama materyallerini ve dijital varlıkları içerebilir.
Belge çevirisi
Belge çevirisi, özellikle iş yazışmaları, iç notlar, kılavuzlar, yasal sözleşmeler, teknik şartnameler ve diğer önemli belgelerin çevirisiyle ilgilenen bir ticari çeviri türüdür. Karmaşıklık, ticari belgelerin büyük hacimlerinden ve parçalı yapısından ve ayrıca belge külliyatı boyunca tutarlı terminolojiyi koruma ihtiyacından kaynaklanabilir.
Hukuki çeviri
Ticari çevirinin bir diğer alt kümesi olan bu uzmanlık alanı, hukuki, adli ve adli belgelerin çevirisini içerir. Teminatlar, tesciller, tasdikler, beyanlar, yeminli ifadeler, patentler, ticari markalar, davalar, duruşmalar, kararnameler, sözleşmeler ve sigorta poliçeleri tercüme edilmesi gerekebilecek hukuki belgelere yalnızca birkaç örnektir. Küçük bir hatanın bile büyük yansımaları olabileceğinden, hukuki çeviride doğruluk son derece önemlidir.
Edebi çeviri
Bu yaratıcı çeviri türü, edebi eserlerin anlamını, üslubunu ve güzelliğini diller arasında aktarmakla ilgilidir. Şiir ve dramadan roman ve kısa öykülere kadar, edebi çeviri, kaynak metnin hakkını vermek için genellikle çevirmenin büyük bir yaratıcı özgürlük kullanmasını gerektiren gerçek bir sanat biçimidir.
Teknik çeviri
Teknik çeviri; kullanım kılavuzları, servis kılavuzları ve kurulum talimatlarından yazılım dizeleri ve veri sayfalarına kadar uzanan geniş bir yelpazedeki bilimsel ve teknik metinleri bir araya getirir. Bu tür çeviriler, metin boyunca tutarlı terminolojiyi koruma ihtiyacının yanı sıra ürün veya hizmetlerin güvenliğini veya etkinliğini etkileyen yanlışlık riski nedeniyle genellikle karmaşıktır. İlgili konu uzmanlığı ve terminoloji yönetim araçlarının desteği teknik çeviri için gereklidir.
Finansal çeviri
Finansal hizmetlere duyulan ihtiyaç küresel bir değişmezdir, bu da finansal belgelerin çevirisine sürekli bir talep olduğu anlamına gelir. Bu tür çeviriler, bilanço ve gelir tablolarından denetim raporlarına ve piyasa analizlerine kadar her şeyi içerebilir. Fintech’in ortaya çıkışı da bu alandaki yazılım, uygulama ve web sitelerinin çevirisi için yeni bir talep yaratmıştır.
E-ticaret çevirisi
Küresel e-ticaret çağında, işletmelerin birden fazla pazardaki tüketicilere ulaşabilmesi gerekiyor. Bu da açılış sayfalarının, ürün açıklamalarının, incelemelerin ve blog yazılarının hedef pazarın diline çevrilmesi gerektiği anlamına geliyor. E-ticaret çevirisinin genellikle doğruluk ve SEO dostu olmanın yanı sıra yerel geleneklere ve kültürel normlara uyarlanması arasında bir denge kurması gerekir.
Pazarlama çevirisi
Pazarlama çevirisi, metin tabanlı içeriğin yerel pazarlarda kültürel olarak uygun ve dilsel olarak doğru hale getirilmesi için uyarlanmasıyla ilgilenir. Aynı zamanda pazarlama çevirisi, yerel uygunluk ile küresel marka tutarlılığı arasında bir denge kurmalıdır: Orijinal mesaja sadık ve doğru olmakla birlikte, yerel hassasiyetlere de hitap etmesi gerekir.
Tıbbi çeviri
Tıp sektörü, klinik araştırma protokolleri, hasta bilgilendirme broşürleri, düzenleyici belgeler ve diğer önemli metinlerin çevirisi için özel gereksinimleri olan, yüksek düzeyde düzenlemeye tabi bir sektördür. Tıbbi çevirideki hataların ölüm kalım sonuçları olabilir, bu nedenle bu tür çeviriler uzmanlık gerektiren konuların yanı sıra yüksek derecede doğruluk ve ayrıntılara dikkat gerektirir.
Yaşam bilimleri çevirisi
Yaşam bilimleri tıp, sağlık, eczacılık ve biyoteknoloji alanlarını kapsayan geniş bir terimdir. Tıbbi çeviri ile aynı amacı paylaşır: Hayat kurtarabilecek ve dünya çapında insanların yaşam kalitesini artırabilecek bilgi ve enformasyonun yayılmasını kolaylaştırmak. Teknik çevirinin metodolojiyle ilgili zorluklarının yanı sıra doğruluk ve ayrıntılara dikkat etme açısından aynı yüksek riskleri paylaşır.
STK çevirisi
STK’lar ve kar amacı gütmeyen kuruluşlar için çeviri genellikle insan hakları, yoksulluk, kriz durumları ve hastalık gibi hassas konularla ilgilenir. STK çevirisinin amacı, dil bariyerlerini yıkmak ve farklı kültürlerden insanlar arasında anlayış ve iletişimi kolaylaştırmaktır.
Yazılım çevirisi
Küresel yazılım ürünlerinin hedef pazarın geleneklerine, göreneklerine ve tercihlerine uyarlanması gerekir. Bu süreç yazılım yerelleştirmesi olarak bilinir ve yazılım çevirisi de bunun bir parçasıdır – kullanıcı arayüzündeki metin dizelerinin ve beraberindeki belgelerin çevirisi. Görsellerin, kullanıcı deneyiminin, işlevselliğin ve diğer metin dışı unsurların uyarlanması, yazılım yerelleştirmesinin çeviri kapsamı dışındaki diğer yönleridir.
Uygulama çevirisi
Yazılım yerelleştirmesi kapsamında uygulama çevirisi, mobil uygulamaların metin içeriğinin çevrilmesi sürecidir. Genellikle düğmeler, menüler ve hata mesajları gibi kullanıcı arayüzü öğelerinin yanı sıra ürün açıklamaları, yardım sayfaları ve pazarlama metni gibi uygulama içi içeriklerin çevirisini içerir.
Web sitesi çevirisi
Web sitesi çevirisi, web sitesi yerelleştirmesinin bir alt kümesidir ve web sitelerinin metinsel içeriğinin birden fazla dile çevrilmesiyle ilgilenir; görsel veya işlevsel unsurlar web sitesi çevirisi kapsamının bir parçası değildir. Blog yazıları ve makalelerden açılış sayfalarına ve ürün açıklamalarına kadar web sitesi çevirisi, işletmelerin küresel bir kitleye ulaşmasına yardımcı olur. Web sitesi metni, hedef pazarın geleneklerine ve tercihlerine uyarlanmış, doğru, SEO dostu, ilgi çekici ve kulağa doğal gelen bir çeviriye ihtiyaç duyar.
Çevirmenin rolü
Çevirmenler yerelleştirme sürecinde hayati bir rol oynarlar. Çevirmenler, kültürel nüansları ve tercihleri göz önünde bulundurarak anlamı bir dilden diğerine aktaran dilbilim uzmanlarıdır. Bir çevirmenin görevi, hedef dilde yazılmış gibi okunan, doğru ve kulağa doğal gelen bir çeviri üretmektir.
Bunu yapmak ve başarılı bir çeviri kariyeri sağlamak için bir çevirmenin ihtiyaç duyduğu bir dizi beceri ve bilgi vardır:
Dilbilgisi, kelime bilgisi, sözdizimi, deyimler vb. dahil olmak üzere kaynak ve hedef dilleri derinlemesine anlama
Çevrilen içeriğin konusuna aşinalık ve özel bir alanda çeviri yapılıyorsa konu uzmanlığı
Farklı yazma stilleri ve üslupları hakkında bilgi ve hedef dilde mükemmel yazma becerisi
Çevirinin hedef kitleye uygun olmasını sağlamak için kültürel farkındalık ve duyarlılık
CAT (bilgisayar destekli çeviri) araçlarını ve diğer teknolojileri kullanma becerisi
Detaylara olağanüstü dikkat
Dil, kültür ve teknolojideki değişikliklere ayak uydurmak için yaşam boyu öğrenme taahhüdü – örneğin konferanslara katılarak, kurslar alarak ve en iyi çeviri bloglarını ve sektör yayınlarını takip ederek
Bir çevirmenin hayatındaki bir gün oldukça çeşitli olabilir. Bazı çevirmenler serbest olarak çalışırken, diğerleri çeviri büroları veya şirket içi yerelleştirme departmanları tarafından istihdam edilir. İşin türü de belge ve web sitesi çevirisinden video altyazısına veya konferanslarda sözlü çeviriye kadar önemli ölçüde farklılık gösterebilir.
Bir çevirmen ne tür bir iş yaparsa yapsın, başarıyı garantilemek için hepsinin paylaştığı bir şey vardır: dil tutkusu, işbirliği içinde çalışma isteği, bastırılamaz bir merak ve kaliteye sarsılmaz bir bağlılık.
Tercümenin İşlevleri
İngilizce dili yazılı çeviri (translation) ve sözlü çeviri (interpreting) arasında her dilde bulunmayan bir terminolojik ayrım oluşturur. Çevirmen, anlık üretim yaptığı sözlü çeviride ve özellikle birbirini karşılamayan kültürel öğelerin sorun teşkil ettiği yazılı çeviride kaynak dilin sözcüklerini, dilbilgisini ya da sözdizimini istemeden de olsa hedef dilde oluşturduğu ürüne dahil etme riskiyle karşı karşıyadır. Öte yandan, bu tür “aktarımlar” bazen, uzun yıllar içinde, ödünç sözcüklerin hedef dilleri de zenginleştirecek şekilde kullanımı anlamına gelebilir. Kasparek’in de The Translator’s Endless Toil eserinde söylediği gibi kutsal metinlerin ilk çevirmenleri de dahil olmak üzere çevirmenler, çevirdikleri dillerin şekillenmesine yardımcı olmuşlardır.
Çeviri ve Teknolojik Gelişmeler
Çeviri nedir sorusuyla karşılaşan insanlar sürekli bir çözüm sunmaya çalışırken çeviri sürecinin meşakkatli doğası gereği, 1940’lardan itibaren, çeviri eylemini otomasyonlu hale getirmek ve veya insan çevirmenlerin teknik araçlarla daha hızlı çeviri yapmasını sağlamak için tedrici birtakım gelişmeler yaşanmıştır. Yakın zamanda, İnternet’in yükselişi çeviri hizmetleri için dünya çapında bir pazarı teşvik etmiş ve lokalizasyon olarak bilinen yerelleştirme çalışmalarını kolaylaştırmıştır.
Çeviri nedir gibi sorulara etraflı yanıtlar sunan Lingopia, Türkiye’nin çeviri ajansı olarak çeviriyi hem kuramsal, hem de pratik açılardan ele aldığı bir çerçevede faaliyet gösteriyor. Kurucularımız tercüme mezunları ve teknolojik gelişmeler dahil çeviriye dair tüm konuları yakından takip ediyor. Bizi daha yakından tanıyın, diğer yazılarımızı okuyun ve hizmet almak için hemen ulaşın!
Ayrıca ilginizi çekebilir.